درس بیستم فارسی - چگونگی ساخت اسم های جمع

سلام! خوش آمدید!

قبل از شروع درس امروز، ابتدا به برخی پرسش های شما پاسخ می دهم.

1. کدام زبان فارسی را شما آموزش می دهید؟

من زبان فارسی که در ایران صحبت می شود را آموزش می دهم! می توانیم زبان فارسی را به 2 دسته قدیمی و مدرن تقسیم بندی کنیم. زبان فارسی سنتی دیگر در مکالمات روزمره عموم مردم استفاده نمی شود. همچنین می توانیم دوره قبل از اسلام و بعد از آن را در نظر بگیریم. زبان فارسی قبل از اسلام زبانی اصیل، با پایه و اساس و سبک فارسی بوده که بسیاری از کلمات آن دوره ، امروزه منسوخ شده و دیگر استفاده نمی شود. حتی بسیاری از افراد فارغ التحصیل از دانشگاه قادر به فهم بخش اصلی آن زبان نیستند. برای فهم واضح آن زبان، لازم است حداقل یک دوره دو ساله مختص به این موضوع را در دانشگاه گذراند.

بعد از حمله اعراب به ایران، خیلی از مسائل تغییر کرد. آن ها ساختار ها و کلمات عربی زیادی را وارد زبان فارسی کردند. این حمله زبانی توسط بسیاری از ادیبان و رهبران ادبی با نوشتن شاهکار های بسیار عالی در این دوره تقویت شد. از این قبیل می توان به حافظ اشاره کرد که قرآن را حفظ بود. سعدی، مولوی، و بسیاری شاعران دیگر نیز در این میان به چشم می خورند. اگرچه زبان آن ها به فارسی امروزی نزدیک تر است اما باز هم فهم آن ها مشکل است. 

امروزه ما فارسی مدرن را استفاده می کنیم که ترکیبی از زبان های عربی، فرانسه، انگلیسی، و حتی ترکی و برخی زبان های دیگر است. تفکیک و خالص سازی این زبان از زبان های بیگانه امری غیر ممکن بنظر می آید.تغییرات زیادی یه وجود آمده است. ارتباطات در سرتاسر دنیا در حال گسترش است. تکنولوژی های جدید، روش های ارتباطی تازه، سیستم های سیاسی و اجتماعی تاثیرات جدید آن ها بر روی کلمات خارجی و بسیاری موارد دیگر در ساختار هر زبانی تاثیر گذار است. ما در حال دستیابی به آرمان شهر دهکده جهانی هستیم! ایران نمی تواند از این قاعده مستثنی باشد. انواع مختلف جنبش های سیاسی و اجتماعی جدید، حمایت کننده روش ورود و تحمیل کلمات بیگانه مانند عربی، انگلیسی، و فرانسه به فارسی است. اگرچه گروهی از زبان شناسان خبره در تلاش برای شخصی سازی کلمات وارد شده هستند اما پیشرفت خیلی کمی تاکنون بدست آمده است. این امر دلایل زیادی دارد. به عقیده من یکی از مهمترین آن ها عدم اعمال فیلتر های مناسب در مرزها به منظور فارسی سازی کلمات ورودی به زبان فارسی است. آن ها به مردم اجازه می دهند از کلمات بیگانه برای مدت طولانی استفاده کنند و بعد از آن از کارشناسان درخواست پیدا کردن معادل های فارسی را دارند، که حاصل تلاش روزانه آن ها به عنوان یک لطیفه دربین مردم نقل می شود! دلایل زیاد دیگری وجود دارد که به دلیل کمبود اطلاعات و موارد دیگر قادر به بیان آن ها نیستم. 

2. چرا کلمه  اینگونه نوشته شده و  /kha:ndæn/ تلفظ می شود؟ چرا به جای آن  /kha:ndæn/ نمی نویسید؟

من زبان شناس یا متن شناس قدیمی نیستم که قادر به ارائه توضیح فنی در این خصوص باشم. از منظر زبان شناسی، کلمات از ریشه مشخصی گرفته می شوند. با گذر زمان، مردم ممکن است ساختار یا نحوه استفاده از کلمات را تغییر دهند که این تغییرات ممکن است در شکل نوشتاری، گفتاری و یا هر دو مورد پیش آید. گاهی اوقات کلمات در مکالمه شفاهی تغییر می کنند اما شکل نوشتاری ثابت می ماند. در اینصورت می توان گفت تلفظ کلمه تغییر کرده اما املاء آن ثابت باقی مانده است. مثالی مناسب برای این موضوع کلمه  /kha:ndæn/ است. تلفظ آن در گذشته تفاوت جزئی داشته است. مردم برای تلفظ راحت تر، آن را تغییر داده اند اما نگارش آن ثابت باقی مانده است. این امر دلایل خاص خود را دارد. گاهی اوقات، اگر حروف یک کلمه را تغییر دهیم، ممکن است به کلمه جدیدی برخورد کنیم که از قبل با معنی متفاوتی وجود داشته است. و در برخی موارد این امر منجر به تولید کلمه ایی می شود که در بدنه اصلی آن زبان قابلیت گنجانده و هماهنگ شدن را ندارد. تلفظ قدیمی کلمه  /kha:ndæn/ حدودا بدین شکل بوده است: 

تلفظ آن دشوار بنظر می رسد، اینطور نیست؟ 

نمونه ایی دیگر کلمه sister می باشد که به شکل  /kha:hær/ نوشته می شود. توضیحات آن مشابه با کلمه قبلی است. نحوه تلفظ آن در گذشته مشابه این صدا بوده است:

فکر میکنم با من هم عقیده باشید که تلفظ چنین کلماتی واقعا دشوار است!

تا آن جا که در خاطر دارم، ترکیب دو حرف  /va:v/ و  /khe/ چنین تفاوتی را در بسیاری کلمات ایجاد می کند، نه حروف دیگر.

3. چطور تفاوت بین تلفظ های مختلف /h/ و /z/ در کلمات را تشخیص دهیم؟ بعنوان مثال چرا گفته می شود  /bæd æz zohr/ (معادل با afternoon) و  /bæd æz zohr/ گفته نمی شود؟ یا چرا می گوییم  /hæm.ma:l/ (معادل با کلمه porter: فردی که وظیفه آن حمل چمدان، وسایل و غیره به خصوص در فرودگاه و ایستگاه راه آهن و از قبیل می باشد) و  /hæm.ma:l/ گفته نمی شود؟

فکر میکنم این مورد را توضیح دادم. برخی کلمات از ریشه های متفاوتی گرفته شده که به آن عمل خاص اشاره دارد. ما نمیتوانیم کلمه  /zohr/ را بجای "ظهر" /zohr/ بنویسیم. با این کار کلمه ایی متفاوت با تلفظ و معنی متفاوت را به کار برده ایم. این کلمه  /zæhr/ تلفظ خواهد شد که معادل کلمه poison است. 

کلمه  /hæm.ma:l/ هم مشکل مشابه را دارد. ریشه آن کلمه  /hæml/ معادل با "جابجایی چیزی از مکانی به مکانی دیگر" است. امکان ندارد بصورت  /hæml/ یا  /hæm.ma:l/ بنویسیم چرا که در زبان فارسی وجود ندارد.

گذشته از این موارد، هیچ گاه شخصی را  خطاب نکنید! رد غیر اینصورت بسیار عصبانی خواهد شد ( حتی به porter واقعی هم نباید این کلمه را بگویید). این کلمه ایی ممنوعه است که تقریبا از مکالمات روزمره حذف گردیده اما اگر پدرتان از دست شما عصبانی باشد و  خطابتان کند /hæm.ma:l/ مشکلی ندارد، زیاد جدی نگیرید!

کلمه /sobh/ هم داستان مشابهی دارد. تنها شکل املایی درست آن "صبح" است و حالت های دیگر وجود ندارد.

بیایید نگاهی به برخی کلمات انگلیسی بیندازیم. چرا 'telephone'  صحیح و 'telefone' غلط است؟ چرا 'cinema' و نه 'sinema'؟ چرا 'cat' و نه 'kat'؟ چرا 'xerox' و نه 'zerox'؟ چرا 'quantity' و نه 'kuantity'؟ چرا 'brick'  و نه 'brik'؟ و بسیاری موارد دیگر.

گاهی اوقات ریشه کلمه را می دانیم و گاهی مجبوریم آن را حفظ کنیم. 

بسیار خوب. امیدوارم این توضیحات قانع کننده باشد. 

حال باز می گردیم به درس امروز.

ایا معادل فارسی کلمات زیر را می دانید؟ سعی کنید پیدا کنید.

Book

Car

Table

House

Television

Week

Night

تلاش کردید؟ 

بله؟ بسیار عالی.

خیر؟ درس قبل را مجددا مرور کنید!

حال میخواهیم معادل فارسی books را پیدا کنیم. بله درست حدس زدید، درس امروز کلمات جمع می باشد.

برای جمع بستن لازم است چیزی به انتهای کلمه (می توان گفت نوعی پسوند) اضافه گردد. به عقیده من اگر بخواهیم برای هر گزینه یک قاعده بسازیم بسیار گمراه کننده خواهد بود. در نتیجه، سعی می کنیم مورد به مورد آن ها را بررسی کنیم.

به این کلمه توجه کنید:  تلفظ آن /:ha/ است. اگر  را به انتهای کلمات اضافه کنیم، کلمه جمع خواهیم داشت. این یکی از موارد است.

گاهی اوقات  /a:n/ به کلمه اضافه شده تا جمع بسته شود.

گاهی اوقات  /a:t/ به کلمه اضافه شده تا جمع بسته شود.

و در نهایت، گاهی اوقات، ظاهر کلمه را برای جمع بستن تغییر می دهیم!

ترسیده شدید؟!

نیازی نیست تمامی این موارد را در این مرحله فرا بگیرید، صرفا جهت اطلاع بیان شد. هملانطور که گفته شد، قرار نیست آن ها را با قوانین مختلف یاد بگیریم، زیرا این قوانین باعث بوجود آمدن مشکلات جدید برای ما خواهد شد. ما مجبور خواهیم بود قوانین را یاد بگیریم، کلماتی که در هر دسته از این قواعد قرار می گیرد و به همین منوال. من این موارد را دوست ندارم! همچنین شما!

در عوض، اگر کمی تمرین کنیم، قادر خواهیم بود پسوند دقیق برای جمع بستن هر کلمه را پیدا کنیم.

در نتیجه کاری که قصد انجام آن را داریم بدین منوال است: کلمه ایی به شما خواهم گفت و نحوه جمع بستن آن را بیان می کنم. سپس نوبت شماست که تمرین کنید. به همین سادگی!

آماده اید؟ 

 /keta:b/ +  /ha:/ =  /keta:b ha:/. 

 /ma:shin/ +  /ha:/ =  /ma:shin ha:/.

ساده است؟ بسیار خوب.

حال شما امتحان کنید! کلمات زیر را جمع ببندید (فعلا تنها از  /:ha/ استفاده کنید)

Table

House

Television

Week

Night

خوشبختانه مشکلی ندارید.

حال به این مورد توجه کنید:

I bought two books

این جمله را چطور بیان می کنید؟ اطمینان دارم که نمی دانید.

شما از قبل اعداد را می شناسید، درست است؟ اعداد مشکل ما را حل خواهد کرد.

ابتدا این قاعده ساده را امتحان کنید:

هر زمان که قصد اضافه کردن اعداد به یک اسم جمع را داشته باشیم (مانند two books)، بایستی پسوند جمع را حذف کنیم (در اینجا  /:ha/) و اعداد را قبل از اسم بیاوریم.

مثال:

 /Keta:b/ +  /ha:/ =  /keta:b ha:/ 

 /:ha/ را حذف و  /do/ را قبل از  /ma:shin/ قرار دهید.

خواهید گفت:  /do ma:shin/

واضح است؟ بسیار عالی!

می بینید که چقدر ساده است! صرف نظر از اینکه چه عددی باشد، از 2 تا 2 بیلیون، تنها پسوند را حذف و عدد را در ابتدای اسم بیاورید.

امیدوارم ادامه آن کار ساده ایی باشد.

یک نکته دیگر در اینجا لازم است گفته شود. 

از قبل یاد گرفتید که چطور "my book" را به فارسی بیان کنید. به یاد دارید؟ خوب است! حال، "my books" را چطور تبدیل می کنید؟

در اینجا دو گزینه دارید که هر دو قابل پذیرش است.

انتخاب 1: می توانید همان حروف را ( /æm, æt, æsh, ma:n, ta:n, sha:n/ ) که از قبل می دانید مستقیما بعد از اسم های جمع بیاورید. این قاعده عمدتا در مکالمات روزمره استفاده می شود. مثال:

My book =  /keta:bæm/.

My books =  /keta:b ha:m/

My car =  /ma:shinæm/. My cars =  /ma:shin ha:m/

Our car =  /ma:shinema:n/. Our cars =  /ma:shin ha:ma:n/

در این قاعده، تنها یک استثناء وجود دارد و مربوط به می شود به "you مفرد". به این مثال توجه کنید:

Your car =  /ma:shinæt/. Your cars =  /ma:shin ha:t/

همانطور که مشاهده می کنید، /æt/ به /t/ تبدیل می شود. مشکلی نیست؟ خوب است.

انتخاب 2: می توانید همان حروف /æm, æt, æsh, ma:n, ta:n, sha:n/ به آنچه در زیر آمده است تغییر دهید.

/æm, æt, æsh, ma:n, ta:n, sha:n/. نترسید! بسیار ساده است. به مثال های زیر توجه کنید:

My books =  /keta:b ha: yæm/

Your books =  /keta:b ha: yæt/

His/ her/books =  /keta:b ha: yæsh/

Our books =  /keta:b ha: yema:n/

Your books =  /keta:b ha: yeta:n/

Their books =  /keta:b ha: yesha:n/

آیا واقعا دشوار است؟ حال این دو روش را برای کلمات زیر به کار ببرید:

Table

House

Television

Week

Night

بسیار خوب. برای امروز همین مطالب کافی است. از بس صحبت کردم کف به دهان آوردم!

هفته آینده شما را خواهم دید.